Karar № 307-XXI/VII 29.03.2024 y. — Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2023-üncü yıla tamannamak uurunda Raportu hem 2024-üncü yıla Programası için

KARAR

 Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2023-üncü yıla tamannamak uurunda Raportu hem 2024-üncü yıla Programası için

 

Hesaba alıp Gagauziya Bakannık Komitetin Kararını №8/6 sürmäk ayın        18-dän 2024 y. «Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2023 yıla tamannamak uurunda Raportu kaavilemäk hem 2024 yıla Programayı kabletmäk için», temelleneräk Moldova Respublikasının «Gagauziya (Gagauz Eri) ayırılı hak statusu için» Kanonuna №344/1994, p. (1) art.12; Gagauz Yerin (Gagauziyanın) Temel Kanonuna №28/1998, yazı 75; «Gagauziya (Gagauz Eri) ATB teritoriyasında dillerin kullanması» Kanonuna №3/1995; «Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için» Kanonuna №30/2018, st.27,

         Gagauziyanın Halk Topluşu kableder bu kararı:

  1. Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2023-üncü yıla tamannamak uurunda Raportu hesaba almaa (Eklenti 1).
  2. Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2024-üncü yıla kabletmää (Eklenti 2).
  3. Bu karar kuvedä kabletmäk günündän girer.

 

 

Gagauziya

Halk Topluşunun Başı                                                            D.G. Konstantinov

 

 

mun. Komrat, 29.03.2024 y.

№ 307-XXI/VII

 

Eklenti №1

Gagauziya Halk Topluşunun Кararına №307-XXI/VII 29.03.2024 y.

 

Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk

Programasını 2023üncü yıla tamannamak uurunda

RAPORT

 

Gagauziya ATB «Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için» Kanonu №30/2018 çerçevesindä hazırlandı Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programasını 2023-üncü yıla tamannamak uurunda Raport.

2023-üncü yıla Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için Programası onaylandı Gagauziya Halk Topluşun Kararınnan №181-ХV/VII, 16.05.2023. Bu Programaya girdi 64 sıra. Onnarın tamannanmasına verildi 6 000 000 ley.

 

  1. Gagauziya genel üüretim bakannıı

 

Oktäbrinin 26-dan 2018 yılda kabledilän “Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için” №30-XVII/VI Gagauziya ATB Kanonuna görä Gagauziya genel üüretim bakannıı (GÜB) 2023 yılda tamannadı bu sıraları:

1) Gagauziya ATB publik üüretim kurumnarına hem erkenki üüretim kurumnarına gagauz dilinin yaygınnaması için özendirän ödemelär toplam 531 480 ley (Programanın 34 punktu);

2) Didaktika kadrolarını hazırlamak kursaların geçirilmesi için ödemelär toplam 18814,40 ley (Programanın 35 punktu);

3) 33 punkt – yoktu eni başlayan pedagogika kadroları;

4) 36 punkt – kanona diişilmeklär koyuldu 2024 yılda, ödemelär yapılaceklar 2023-2024 üüretim yılında.

Gagauziya ATB “Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için” №30/2018 Kanonun tamannanması için 2023 yılda GÜB ödemeleri verdi toplam 550294,40 leyä.

37 punkt – geçirildi “Kolada adetleri – 2023” Kolada Festivalı.

Genç evlat boylarında geliştirmää deyni millet bilincini, ana halkına, onun istoriyasına hem kulturasına baalılık duygularını, Komrat muniţipiyin Kultura evindä yanvarın 12-sindä geçirildi “Kolada Adetleri – 2023” sırası.

Sıraya katıldı avtonomiya üüretim kurumnarın, klisä şkolaların hem kultura evlerin kolektivleri. Katılannar hazırladılar kolada yortuların hem adetlerin, kolada türkülerin teatru gösterilerini. Gagauziya üüretim kurumnarın yaradıcılık takımnarı ii gösterdilär kendi becermeklerini “Kolada Adetleri – 2023” regional sırasında. Sırayı hazırladılar Genel üüretim bakannıı hem Genel kultura bakannıı barabar Kaul-Komrat Eparhiyasınnan.

38 punkt – geçirildi “Ana Dilimizdä Lafederiz” Regional akţiyası.

Başladı onlayn akţiya fevralın 20-sindä, ona katıldı 36 üüretim kurumu, ne kurȇr 80% Gagauziyanın hepsi üüretim kurumnarından. Videolalarda üürenicilär annattılar kendi duygularını ana dilinä. Toplam gösterildi 109 video.

39 punkt – geçirildi “Kosti Vasilioglu” Tek üüretim günü.

Gagauziyanın hepsi üüretim kurumnarında fevralın 28-i adalıydı gagauz poetin, yazıcının, üüredicinin, aydınnadıcısının Kosti Vasilioglunun 85-inci yıldönümünä.

 

40 punkt – geçirildi “Genel Diktant Gagauz Dilindä” Regional akţiyası.

Diktanda katıldı iki yaş kategoriyasında yakın 500 kişi: Gagauziya üüretim kurumnarın hem Komrat mun. M. Çakir adına kolecin üürenicileri, Komrat devlet universitetinin studentleri, üüredicilär, “Gagauziya Radio televizionu” cümnä kompaniyanın zaametçileri.

Kazanannar belli oldular bu kategoriyalarda: ilk kategoriyada – (13-19 yaşında yaşayannar), ikinci kategoriyada – (20 hem taa büük yaşta yaşayannar).

  • punktlar – geçirildi Gagauz yazısı gününä adalı sıralar:
  • 45 üüretim kurumunda hazırlanıldı kendi sıralar planı. Onnardan 14-ü geçirdi sıraları, nereyi teklif edildi gagauz yazıcıları, GÜB temsilcileri, muniţipal hem küü nasaatların azaları. Plana girdi klas saatları, açık uroklar, gagauz literatura avşamnarı, yortu lineykaları h. b.. Şkolalarda hem uşak başçalarında hepsi sıralar geçti gagauz dilindä.
  • Bir sıra regional olayı:
  • “Ana Dilimiz” Gagauz yazı gününä adalı açık sıraların geçirilmesi.
  • “Ușakların masal dünnesi/Copiii și lumea teatrului” regional konkursu (50 punkt).
  • “N. Baboglu: En önemli bu dünnedä insan kalmаa” video prezentaţiyaların regional konkursu.
  • Video prezentaţiyaların regional konkursunda pay aldı Gagauziya ATB üüretim kurumnarından 5-12 klasların üürenicileri. Uşaklar lääzımdı hazırlasınnar video prezentaţiyasını N. İ. Baboglu için, hem onun literatura yaradıcılıın kurulmak etapları için. 36 liţeydän hem gimnaziyadan konkursa katıldı 57 üürenici. Notalamak jürisinä girdi görgülü gagauz dili üüredicileri.
  • Aprilin 27-si – Ana dilimizin günü “Ana dilimiz”. Her yıl Gagauziyanın erleşmelerindä geçiriler bu yortuya adalı sıralar. Bu yıl da hepsi üüretim kurumnarında geçti yortu sıralar. Onnardan biri – gimnayı çalmaa regional akţiyası. Bu akţiya artık geçirildi Komrat hem Valkaneş kasabalarında. Bu yıl bu patriot akţiyası geçti Çadır-Lunga kasabasında. Ona katıldı 600 uşaktan zeedä. Onnar Gagauziya Başkanı üflemeli orkestrasınnan çaldılar Gagauziya gimnasını. 
  • “Nikolay Baboglu — anılmış hem saygılı Gagauz yazıcısı, poet, folklorcu” temaya tek klas saatı.
  • “Paskellä Gagauziyada – 2023” regional Festivali

Aprilin 28-indä Gagauziya Genel üüretim bakannıı barabar Kaul hem Komrat Eparhiyasınnan hazırladılar Paskellä Festivalını, nereyi katıldı 33 üüretim kurumu. Bu yıl “Paskellä Gagauziyada” festivalı geçti Komrat muniţipiyin Kultura evindä. 26 üüretim kurumu teklif ettilär kendi dekorativ-el incä zanaatın hem artistik yaradıcılıın işlerini. Herbir katılımcı özel tanıttı kendi sergi masasını da annattı ana tarafının kıymetleri hem tradiţiyaları için, gösterdi meraanı hem saygısını adetlerimizä. “Paskellä Gagauziyada” festivalın pay alannarı teklif ettilär teatru gösterişlerini, peetleri, türküleri hem oyunnarı, neyin yardımınnan sırada kuruldu yortu atmosferası.

45 punkt – geçirildi “Kutlȇȇrız Üürediciyi Gagauzça” Üüredici gününä adalı akţiya.

Akţiyaya katıldı 45 üüretim kurumu. Onnar yayınnadılar 143 video gagauz dilindä.

46 punkt – geçirildi “Kasım Gagauzlarda” regional konkursu. Onun sonuçları. Bakıldı 75 iş: şkola öncesi üüretim kurumnarın üüredicilerinnän hem terbiedennerinnän yapılan 43 video rolik; Gagauziya gimnaziyaların hem liţeylerin üüredicileri hem üürenicileri yolladılar konkursa 32 video rolik. Konkurs komisiyasına girdi Genel üüretim bakannıı temsilcileri, filologlar, teatru aktörları, Mas-mediya uzmannarı. Noyabrinin 3-7-ndä 2023 yılda Gagauziyanın hepsi üüretim hem erkenki üüretim kurumnarında geçirildi gagauzların “Kasım” millet yortusuna adalı sıralar.

47 punkt – Gagauziya üüretim hem erkenki üüretim kurumnarın arasında geçirildi “Benim Gözäl Gagauziyam” regional foto konkursu (dekabri ayı). Konkursa katıldı 32 üüretim kurumu hem 31 erkenki üüretim kurumu. “Benim Gözäl Gagauziyam” foto konkursu geçirildi foto incä zanaatının yardımınnan çekmää dikkatı deyni Gagauziyanın natura hem istoriya-kultura mirasının soruşlarına, terbietmää patriotizmayı hem sevgiyi ana tarafına. Konkursun sonuçlarına görä tiparlandı kalendar.

48 punkt – Avtonomiyanın herbir şkolasında hem uşak başçasında geçirildi sıralar, angıları adalıydılar Gagauziya ATB kurulmasının 29-uncu yıldönümünä.

Bundan başka, Programanın sınırlarına görä üüretim kurumnarına ek teklif edildi bu sıralar:

  • “Вам, любимые!” regional onlayn akţiyası.

Onlayn akţiyaya katıldı erkenki üüretim kurumnarın hem 1-12 klasların üürenicileri. Katılannar lääzımdı ana dilindä yazsınnar video danışma-kutlamak anaya, babuya, kızkardaşa ya da lelüyä. 89 video yolladı 24 erkenki üüretim kurumu (44,44%), 226 video yolladı 32 üüretim kurumu (71,11%).

  • “Gülüş günü” satira hem yumor regional konkursu.

Gülüş gününä adalı satira hem yumor onlayn konkursu geçirildi mart ayın 30-undan aprilin 1-nädän. Katıldı konkursa Gagauziyanın 17 (37,77%) üüretim kurumu, angıları yayınnadılar 31 video.

  • “Gagauzsun, lafet gagauzça!” regional konkursu.
  • Hazırlanıldı konkurs Gagauziya ATB “Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için” Kanonuna görä. Onun temel neeti – şkola yaşında uşakların hem onnarın anaların-bobaların arasında yaygınnamaa hem geliştirmää gagauz dilini. Geçirildi dekabrinin 15-indän 2023 yıldan yanvarın 15-nädän 2024 yıladan. Konkursa vardı nicä katılsın hepsi isteyennär, bakmayarak onnarın yaşına hem yaşamak erinä.
  • Dekabrinin 21-indä geçti regional intelektual oyunu, angısı adalıydı “Gagauziya (Gagauz Eri) ATB ayırı hak statusu için” Kanon kabledilmesinin 29-uncu yıldönümünä. Hazırladı sırayı Gagauziya Genel üüretim bakannıı barabar Moldova Respublikası İntelektual oyunnar asoţiaţiyasınnan. Regional intelektual oyuna katıldı avtonomiyanın yakın 200 üürenicisi hem üüredicisi. Toplam 32 takım. Herbirindä 4 üürenici hem 2 üüredici.
  • “Eni yıl Gagauziyada” eni yıl akţiyası.

Akţiyaya katılannar lääzımdı yazsınnar eni yıl video kutlamayı gagauz dilindä uşaklan hem onun anasınnan-bobasınnan / babusunnan / dädusunnan. Video kutlamayı lääzımdı yayınnamaa Facebook sayfasında hȇştȇglan #Eni yıl Gagauziyada. 14 üüretim kurumu katıldı bu akţiyaya.

  • Uşak başçalarında geçirildi hafta temaya: “Играем вместе в гагаузские национальные игры” (dekabri).

49 punkt – Şkola öncesi yaşında uşaklarda geliştirmää deyni dil kompetenţiyalarını yanvarın 1-indän 2021 yıldan Gagauziya uşak başçalarında (54 erkenki üüretim kurumu hem 3 gimnaziya-uşak başçası) girdiriler Gagauz hem rumın dillerini üürenmää bilingval regional programası. Programaya görä herbir uşak başçasında üüretim-terbietmäk zaameti geçer 2 dildä. Üüretim proţesi geçer dilleri üürenmää bilingval programayı tamannamaa hazırlanmış plana görä.

Günün dilindä uşaklarlan geçiriler dil sınışları, rejim momentleri, oyunnar, iilenmäk sıraları. Pek meraklı geçiriler millet hem regional yortuları, kuruldu etnika küçük muzeylär, toplanıldı millet kostümnar kolekţiyaları, analara-bobalara iki dildä hazırlandı informaţiya köşeleri. Analarlan-bobalarlan gagauz hem rumın dillerindä 2 kerä ayda geçiriler onlayn uroklar.

Her yıl yapılȇr uşaklarda söz kompetenţiyaların gelişmäk monitoringi. İç monitoringi yapıldı herbir kurumun uurunda. Onaylı monitoring kartoçkalarına görä rumın hem gagauz dili terbiedicileri-üüredicileri notaladılar uşakların dil kompetenţiyalar uurunu. Sonuçlar yazıldı onlayn tabliţasına, angısını hazırladı Gagauziya Genel üüretim bakannıı. Dış monitoringi yapıldı analiz metodun yardımınnan o sonuçlara görä, angılarını verdi Gagauziya erkenki üüretim kurumnarı.

2022-2023 üüretim yılında “pek islää” hem “islää” gagauz dilinin dil kompetenţiyalarını kullanȇrlar:

— orta grupalardan uşaklar – 999/75%;

— büük grupalardan uşaklar – 1068/81%;

— hazırlık grupalardan uşaklar – 1150/83%.

Sayılara görä hazırlık grupalarından 1338 uşaktan, ani üürenerlär gagauz dilini:

— üüsek uuru gösterdilär – 588/42%;

— orta uuru gösterdilär – 562/41%.

2021-2022 üüretim yılında “pek islää” hem “islää” gagauz dilinin dil kompetenţiyalarını kullanȇrlar:

— orta grupalardan uşaklar – 984/69%;

— büük grupalardan uşaklar – 1330/77%;

— hazırlık grupalardan uşaklar – 1191/79%.

2020-2021 üüretim yılında “pek islää” hem “islää” gagauz dilinin dil kompetenţiyalarını kullanȇrlar:

— orta grupalardan uşaklar – 1050/56%;

— büük grupalardan uşaklar – 1173/66%;

— hazırlık grupalardan uşaklar – 1325/68%.

2020 yıldan gagauz dilinin bilmesi büüdü 19% orta grupalarda, 15% — büük grupalarda, 15% hazırlık grupalarında.

Sonuçlar göstererlär, ani gagauz dilini üüretmää kalitesi büüdü. Dillerin bilingval üürenmäk programasını hazırlayan ekspertlär geçirdilär kursaları, angılarını geçti rumın hem gagauz dillerini götürän hepsi terbiedicilär-üüredicilär. Son yıllarda uşakların arasında büüdü dilleri üürenmäk kalitesi, neçinki çok dikkat veriler dil ortamın kurulmasına hem gelişmesinä. Gagauziya uşak başçaların hepsi zaametçileri aktiv katılȇrlar dil ortamın kurulmasına, sıkı çalışȇrlar dil üüredicilerinnän hem analarlan-bobalarlan. Aktiv kullanarak söz modellerini, vererlär kolaylık uşaklara taa sık işitmää gagauz sözünü. Lääzım nışannamaa, ki dil kompetenţiyalarını geliştirmää neetinnän üüredicilärlän geçirilän sıralar programasına girer türlü sınışlar: uroklar, boş zamanda sözleşmäk, gün uykusuna yatmadaan öncä masal okuması, lingvistika daalması. Dil bilmenin üüsek sonuçlarını gösterän uşak başçalarında kullanılȇr prinţip “Bir gün – bir dil”, ne verer dil bilmäk uurun gelişmesini hem başlankı klaslarda dilleri taa ii üürenmesini. Sıraların çoyuna katılȇr analar-bobalar, angıları dil üürenmäk proţesindä üüredicilerin ilk yardımcıları olȇrlar. Hepsi uşak başçaların var didaktika hem metodika yardımcı kiaytları, angıları vererlär kolaylık kaliteli üüretmää uşakları gagauz dilinä.

2023 yılın may ayında analarlan-bobalarlan geçirildi anketa soruşturulması, beenerlär mi onnar gagauz dilinin üüretmäk uurunu. Anketalamaya katıldı 3897 ana-boba, ne kurdu anaların-bobaların 58 proţentini. Anaların-bobaların 79 proţenti kanaat gagauz/bulgar dillerinin üüretmäk kalitesinnän, anaların-bobaların 11 proţenti diil bütündän kanaat, 2 proţenti dä diil kanaat. Anaların-bobaların 8 proţenti nışannadılar, ani onnarın erkenki üüretim kurumunda gagauz dili üüredilmeer. Anaların-bobaların 78 proţenti sayȇrlar, ani çok dilli üüretim geliştirer uşakların sözünü, 18 % sayȇrlar, çok dilli üüretim ani diil bütündän geliştirer uşakların sözün da anaların-bobaların sade 4 proţenti sayȇr, ani çok dilli üüretim geliştirmeer uşakların sözünü.

 

51 punkt – geçirildi:

  • Erkenki üüretim kurumnarın metodistlerin hem direktorların regional metodika toplantısı temaya: “Управление процессом создания и укрепления языковой среды путем расширения времени общения на гагаузском языке”. 21.03.2023 y.
  • 22.11.2023 yılda gagauz hem rumın dillerini götürän terbiedicilärlän-üüredicilärlän geçirildi seminar temaya: “Разработка плана деятельности по билингвальному образованию на основе результатов стартового мониторинга”/
  • Geçirildi Trening hazırlamaa deyni rumın hem gagauz dilindä gezişleri. 2023 yılın noyabri ayı.
  • 29.11.2023 yılda analarlan-bobalarlan hem üüredicilärlän geçirildi tombarlak masa temaya: “На каком языке мы должны говорить с нашим ребенком? – важные советы родителям”.
  • 01.12.2023 yılda geçirildi trening temaya: “Как мы можем помочь ребенку при изучении двух или более языков”.

52-56 punktlar – Zamandaş dünnedä dillerin korunması hem gelişmesi geçer herbir devletin dil politikasına görä. Bizim bakışımıza görä, nicä korumaa hem ilerletmää gagauz dilini hem üürenmää devlet, yabancı hem başka dilleri soruşuna en ii cuvap olacek çok dilli üüretim modeli – ÇÜ.

Bu “multilingval üüretim” sadä adlı gelişim, angısı geçer halklararası görgüsü temelindä, gösterdi kendini ii pratika tarafından. Gagauziya ATB-dä çok dilli üüretim – o klaslar, neredä diil dil predmetlerin bir payı götürüler rumın dilindä, bir payı – gagauz dilindä, bir payı – rus hem başka dilindä. Herbir dildä üüretim kapsamı baalı üürenicilerin hem anaların-bobaların istemeklerinä, hem dä avtonomiyanın üüretim sistemanın kolaylıklarına.

Butakım, Gagauziya üüretim kurumnarında diil dil predmetlerin türlü dillerdä götürülmesi kurȇr koşulları, neredä başarannar pek ii bilerlär bu dilleri. Bu metod verecek kolaylık Gagauziya yaşayannarı kabletsinnär kaliteli üüsek üüretimi, bulsunnar ii işi, geliştirsinnär kendi biznesini, gitsinnär işlemää devlet izmetinä ya da kurumnara, neredä lääzım dillerin bilmesi. 

2021/2022 üüretim yılından Gagauziya ATB-nin başlankı hem orta klaslarda başladı işlemää pilot çok dilli üüretim programası.

Üüretim kurumnarında 2023-2024 üüretim yılında ÇÜ modellerin monitoringi gösterdi, ani:

— Gagauziyanın 45 üüretim kurumundan 30-unda ya da 67% çalışȇr çok dilli programa;

— programaya katıldı Gagauziya ATB şkolaların 38 proţenttän zeedä üürenicisi;

— 30 üüretim kurumnarından ikisindä çok dilli üüretim modeli kurulȇr 4 dil temelindä, 8 okulda – 3 dil temelindä, 14 üüretim kurumunda kurulȇr 2 dil temelindä, 6-sında da var diil dil predmetleri bir dildä.

Pilot şkolalarda neet dilleri: gagauz, rumın, bulgar hem yabancı dillär. Üüretim dili – rus. Türlü şkolalarda var türlü dil situaţiyaları, ne belli eder şkolaların başka-başka dil repertuarını.

Pilot klasların sayısı – 280, onnarda üürener 6100 üürenici. Programada çalışȇr 214 üüredici.

174 pilot klasında neet dili – gagauz dilidir, onnarda üürener 3849 üürenici hem çalışȇr 131 üüredici. Girdiriler gagauz dili diil lingvistika predmetlärlän: muzıka terbietmesi, resimcilik terbietmesi, fizika terbietmesi, zaamet terbietmesi, ruh-moral terbietmesi, kişilik gelişmesi, vatandaş terbietmesi, dünneyi tanımak, biologiya, geografiya, istoriya, matematika. Bu predmetlerin taa yok terminologiya dolgunnuu, ama onnar vererlär kolalık ilin kurmaa komunikativ situaţiyalarını. May hepsi şkolalarda iki predmet, Resimcilik incä zanaatı hem Zaamet terbietmesi, bütündän geçirildi gagauz dilinä. Üüretim kurumnarında geçiriler büük klas dışı işi, sıraların 50 proţenttän zeedesi geçiriler gagauz dilindä.

2022-2023 üüretim yılında geçirildi kompleksli regional Programaları:

— erkenki üüretim kurumunda bilingval üüretimin girdirilmesi hem tamannanması (gagauz dili hem rumın dili);

— Gagauziya üüretim kurumnarında çok dilli üüretim girdirilmesi;

— 1-4 klaslarda Gagauz dili hem literatura okumakları kurikulumun pilot proekti;

— çok dilli hem polikultura üüretimin tamannamasında diişmää iş görgüsünnän deyni hazırlanıldı hem geçirildi:

— seminar-praktikum: “Организация учебного процесса в условиях нового образовательного пространства, разным языковым уровнем и опытом, отсутствием языковой среды для освоения целевого языка” (Komrat mun. N.Tretyakov adına PK teoretik liţeyin temelindä). Geçirmäk vakıdı: 17. 01.2023;

— seminar-trening: “Методика интегрированного обучения предмету и языку, основные способы поддержки учащихся при овладении предметным содержанием и развитии языковых навыков; планирование и применение различных форм и способов оценивания в интегрированном обучении предмету и языку”. (Çok-Maydan küüyü F.Yanioglo adına PK teoretik liţeyin temelindä). Geçirmäk vakıdı: 31.01.2023 y.;

— seminar-praktikum: “Приемы активизации устно-речевой деятельности на уроках гагаузского языка и литературы” (Haydar küüyü Födor Angeli adına Pk gimnaziya temelindä). Geçirmäk vakıdı: 18.01.2023 y.;

— Gagauziya GÜB sayfasında (www.guogagauzii.md) çok dilli üüretim için üüretim-metodika materialına geçiriler sistematizaţiya;

— kuruldu çok dilli üüretim gelişmenin Resurs Merkezi;

— kuruldu üüredicilerin regional metodika birlii, angıları Gagauziyada çok dilli üüretimin pilot gitmesini önderleerlär.

Halklararası III-üncü Pedagogika forumunda işledi ÇÜ sekţiyası «Развитие образования: языковое многообразие и особенности функционирования многоязычия на уровне формирования языковых и литературных компетенций личности».

Gagauziya ATB Bakannık Komiteti hazırladı 2024-2026 yıllara gagauz dilini üüretmenin, gelişmenin hem ilerlemenin Millet programa proektini. Proekt yollanıldı MR Prezidentinä, MR Premyer-ministrusuna, MR Üüretim hem aaraştırma ministerliinä tanışmak için hem MR Hükümeti uurunda onaylamak için.

 

  1. Gagayuziya M. V. Maruneviç adına Bilim-aaraştırma merkezi

 

Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk 2023 yıla Programanın tamannanması için Bilim-aaraştırma merkezi 2023 yılda geçirdi bir sıra olay: punktlar № 1-28, onnarın arasında:

1 punkt. dördüncü klasa “Ţifra terbietmesi” kiyat-tefteri çevirildi, ona yapıldı redakţiya hem maket.

2 punkt. Hazırlanıldı, yapıldı redakţiya hem maket rus-gagauz, gagauz-rus teatru terminnär sözlüünä.

3 punkt. Hazırlanıldı, yapıldı redakţiya hem maket alış-veriş uurunda rus-gagauz, gagauz-rus terminologiya sözlüünä.

4 punkt. Tiparlandı rus-gagauz, gagauz-rus ruh-moral terminnär sözlüü. 300 ekz.

5 punkt. Tiparlandı “Традиции питания гагаузов” katalogu. 300 ekz.

6 punkt. Tiparlandı “Традиции ковроткачества гагаузов: история, эскизы и производство katalogu. 300 ekz.

7 punkt. “Нематериальное культурное наследие гагаузов” kiyadın tiparlanmaya hazırlanması bitmedi, onuştan onun basılmasına para ayırılmadı.

8 punkt. Biter iş hazırlamaa “Ruh-moral terbietmesi” disţiplanada yardımcı kiyadı 1-inci klasa.

9 punkt. Geçirildi A2 uurunda gagauz dili kursaları, şindi gider B1 uurunda kursalar, mart ayın 15-indän başlȇȇr kursalar A1 uurunda.

10 punkt. Alındı tertip komplekti geçirmää deyni testlemeyi gagauz dilini bilmäk uuru için.

11 punkt. Gagauziya BAM zaametçileri için geçirildi kursalar üürenmää deyni hem kvalifikaţiyayı kaldırmaa deyni Adobe Photoshop, Corel DRAW programalarında.

12 punkt. Tiparlandı kiyat “Жить ради своего народа”, angısı adalıydı S.M. Topalın 85-inci yıldönümünä. 500 ekz.

13 punkt. Tiparlandı N.P. Koçanjinın monografiyası «Методические рекомендации по формированию коммуникативной компетенции у учащихся гимназического звена, посредством обучения диалогу на уроках по дисциплине «Гагаузский язык и литература». 300 ekz.

14 punkt. Tiparlandı kiyat “Героико-эпические сказки гагаузов” — 300 ekz.

15 punkt. Satın alındı kiyat “Gagauzların din folklor türküleri” — 500 ekz.

16 punkt. Satın alındı D.N. Tanasoglunun kiyadı “Gagauz halk türküleri” — 1000 ekz.

17 punkt. Hazırlanıldı G.A. Gaydarcıya büst proekti, büst yapıldı da erleştirildi Kırbaalı küüyündä.

18 punkt. Gagauz dili hem literatura disţiplinasında kurikulum onaylanmadı, onuştan geçirilmedi üüredicilerä kursalar.

19 punkt. Tamannanmadı.

20 punkt. Tiparlandı boyama-annatma toplumu (şkola öncesi üüretimin orta grupası için) — 1500 ekz.

21 punkt. Enidän tiparlandı “Архитектура традиционного жилища гагаузов” kiyadı — 300 ekz.

22 punkt. Tiparlandı “Gagauzologiya 19-20 asirlerdä” seriyasından F.Angelinin bilim çalışmalar kiyadı — 300 ekz.

23 punkt. Tiparlandı N.Tufarın bilim çalışmalar kiyadı — 300 ekz.

24 punkt. Tiparlandı Osman arhivindän dokumentlär toplumu — 300 ekz.

25 punkt. Enidän tiparlandı 3-9 klaslar için İKT yardımcı kiyatları — 3 500 ekz.

26 punkt. Enidän tiparlandı sözlüklär: Muzıka, Resimcilik incä zanaatı, Tehnologiya terbietmesi hem Fizika terbietmesi (herbiri 300-är ekzemplär).

27 punkt. Tiparlandı “Gagauzologiya 19-20 asirlerdä” seriyasından B.Tukanın bilim çalışmalar kiyadı — 300 ekz.

28 punkt. Tiparlandı başlankı klaslar için peetlär hem annatmalar toplumu “Kuzu gibi uyusun” — 500 ekz.

28.09.2023 yılda Gagauziya M.V. Maruneviç adına Bilim-aaraştırma merkezi geçirdi açık pazarlıı basım izmetleri için. Pazarlaa kendi dilekçelerini yolladılar tipografiyalar IS «TIPOGRAFIA CENTRALĂ», SRL «BLITZ POLIGRAF» hem SRL «PRINT-CARO». Açık pazarlık geçti ofiţial platformada Achiziții.md. Bu platformada alım için ayırılı toplam kurdu  1 096 700 ley. Kazandı pazarlıkta o firma, angısı istedi taa az para kendi izmetleri için. Teklif edildi üç oferta, da verili ofertalara görä açık pazarlık toplamı kurdu 818 145 ley. Tenderin geçmesindän sora korundu 278 555 ley.

Tamannamaa deyni 2023 yıla Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için Programanın punktlarını verildi 2 084 000 ley. Butakım, Bilim merkezi Gagauz dilini kurtarmak fondundan benimsedi 1440279,20 ley. Benimsenmedi 643 720, 80 ley.

 

III. Gagauziya Genel kultura bakannıı.

 

Gagauziya ATB №30 oktäbrinin 26-dan 2018 yılda kabledilän “Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için” Kanonuna görä tamannandı Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için Programın 2023 yıla kultura uurunda Sıralar planı.

Belli vakıtta geçirildi 3 komisiya toplantısı, neredä bakıldı 2023 yıla Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için Programasına baalı soruşlar. Gagaguz dilini kurtarmak fondundan finans araçlarını daatmaa Komisiyanın kararına görä:

  • Verildi para ödüllemää deyni dramaturgiya konkursun pay alannarını – toplam 40 000 ley;
  • Verildi 602 000 ley tiparlamaa hem enidän tiparlamaa 8 800 ekzemplär kiyat gagauz dilindä;
  • Harcanındı 43 500 ley yapmaa deyni korektirovka, redakţiya hem maket basım malına;
  • Verildi 166 242 ley hazırlamaa hem geçirmää deyni “Eni türkü” türkü konkursu gagauz dilindä;
  • D.Tanasoglu adına Gagauz millet teatrusuna verildi özendirän ödemelär toplam 775 225,44 ley.

Taa, tamannamaa deyni Gagauziya ATB “Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk için” Kanonun 19 statyasını:

  • verildi 50-är bin ley D.Tanasoglu adına Gagauz millet teatrusuna hem S.Kösä adına Komrat muniţipal muzıka-drama teatrusuna, spektakli koymaa.

 

Temelleneräk 2023 yılda gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programanın gerçekleşmesinin efektivliini notalamak metodikasına, yapıldı analiz, angısına görä:  toplam harcandı — 3 717 541,04 ley.

Gagauz dilinin kullanmak sferasını genişletmäk Programanın gerçekleşmesinin efektivliin gösterimi: Е>1.

 

Eklenti №2
Gagauziya Halk Topluşunun Кararına №307-XXI/VII 29.03.2024 y.

поделиться

Работа по изменению Уложения

Рубрика содержит в себе необходимые материалы, документы, так же итоги работы специальной депутатской комиссии для подготовки предложений по внесению изменений и дополнений в Уложение Гагаузии. /ссылка на материалы/


Свои предложения вы можете отправлять на почту ulojenie@gmail.com

Парламентская рабочая группа по Гагаузии

Страница о деятельности ПРГ

ПРГ состоит из представителей всех партий, представленных в Парламенте Молдовы, и из представителей всех заинтересованных групп и сторон, представленных в Народном Собрании.